Veel beleid gericht op zorg gaat over het zorgaanbod: voorstellen om de zorg goedkoper, beter, effectiever te maken. Ook zorgverleners zijn vooral bezig met hun product: het aanbod. In mijn ogen zijn we te weinig bezig met de zorgvraag. En is de huidige zorgvraag een van de redenen waarom we spaak lopen met ons aanbod. Want zo werkt de markt: het aanbod wordt afgestemd op de vraag.
De vraag komt vanuit onze patiënten. En die vraag verandert continue. Steeds meer problemen krijgen een medisch labeltje. We zijn door allerlei hoepels aan het springen om aan de vraag te voldoen, maar hebben daar steeds meer middelen voor nodig en het lukt steeds minder goed. De balans is eruit en die krijgen we niet terug door ons vooral te richten op het aanbod. We moeten ook met die vraag bezig. Wat vragen mensen nu eigenlijk? En waarom? Waarom medicaliseren we? Waarom eisen we? Waarom zijn we steeds vaker chronisch ziek? Waarom nemen depressie en angst toe?
Dit is niet alleen een medisch, maar ook een maatschappelijk vraagstuk.
Een groot deel van onze zorgvraag komt voort uit ongezonde gewoontes en een ongezonde leefomgeving (mijn stokpaardje, ik weet het): wat aan de voorkant niet stuk gaat, hoef je aan de achterkant niet te herstellen.
Daarnaast wordt de vraag om zorg regelmatig gebracht als een claim of een eis. Een aantal patiënten ziet het als een recht dat ze behandeld worden op een manier en een moment zoals zij dat wensen. Maar dat kan niet altijd en is zeker niet altijd nodig. Regelmatig ontstaan er daardoor vervelende en soms gevaarlijke situaties, vooral in de eerste lijn (huisartsen, apothekers). De claim komt voort uit maakbaarheidsgedachten, externaliserend gedrag en individualisme. En vaak speelt er dieperliggende (psychosociale) problematiek.
Aandacht voor verwachtingsmanagement en het vergroten van inzicht kan hierbij helpen: wat kunnen we in alle redelijkheid van ons zorgsysteem vragen en wat kunnen we zelf – alleen of samen – oplossen buiten het medische circuit? Armoede en eenzaamheid zijn geen medisch probleem, maar een maatschappelijk probleem.
Steeds meer problemen die ontstaan in het sociale domein worden onvoldoende aangepakt en uiten zich uiteindelijk in een medisch probleem: depressies, hart-en-vaatziekten, kanker. Momenteel wordt de zorg overspoeld, en kunnen we niet de kwaliteit en kwantiteit leveren die we zo graag willen. Zorgverleners zijn vaak enorm gemotiveerd en welwillend, maar er is een grens aan wat mogelijk is. En die overschrijden we met de huidige zorgvraag.
We zullen ons dus ook als maatschappij moeten afvragen of we wel goed bezig zijn: wij zijn allereerst zelf verantwoordelijk voor ons leven en onze gezondheid. Door allereerst meer aandacht te richten op preventie (armoede, eenzaamheid, leefomgeving) en ook meer begrenzing van het medische domein in te voeren, kunnen we de balans tussen vraag en aanbod verbeteren. Zo kunnen we betere zorg leveren, en hoeven we minder dure en beperkt effectieve pleisters op sociale en maatschappelijke wonden te plakken.