Regelmatig schrijf ik over de wrijving in het huidige zorglandschap. Dat zijn vaak tastbare onderwerpen als tijdsdruk en de toenemende focus op productie en efficiëntie. Een in mijn ogen minder tastbare oorzaak van wrijving is het mannelijke karakter van de zorg.
Dat klinkt misschien een beetje gek; ik bedoel dan ook niet de genderidentiteit, maar de manier waarop er gewerkt en gedacht wordt in de zorg. 50 jaar geleden was het merendeel van de artsen man, en had onze maatschappij een meer traditionele rolverdeling. Nu is 70-90% van de zorgmedewerkers vrouw en zijn de maatschappelijke rollen tussen mannen en vrouwen veel gelijker. Alleen loopt ons zorgsysteem achter, dit komt in mijn ogen op twee punten naar voren:
- Het huidige zorglandschap verhardt. Als oplossing voor de toenemende zorgvraag en drukte wordt steeds meer daadkracht en efficiëntie gevraagd en dit gaat ten koste van de persoonlijk aandacht en ruimte voor gevoel.
- De werkcultuur gaan is nog steeds gebaseerd op een ouderwets sociaal dogma: je werk staat op één en de rest komt daarna. Precies: de oorspronkelijke ‘mannenrol’.
In mijn ogen heeft elk individu mannelijke en vrouwelijke kanten, elk persoon heeft daarin een verhouding die voor hem of haar prettig is. Door de verharding en overmatige focus op mannelijke kenmerken (krachtig, onkwetsbaar, zakelijk), komt bij veel zorgverleners de ‘vrouwelijke kant’ (compassie, aandacht, zachtheid) in het gedrang en raken ze daardoor uit balans. Dit geldt zowel voor mannen als vrouwen. Ook patiënten missen de vrouwelijke kant en klagen over een gebrek aan menselijkheid, empathie en een luisterend oor.
Punt 2 wordt het beste geïllustreerd door dit voorbeeld:
Ik sprak een wat oudere medisch specialist die zijn beklag deed over mijn generatie. Hij (niet toevallig) vond dat wij niet zo moesten zeuren en verwend waren. Dat gedoe met parttime werken, zorg voor zieke kinderen, en een sociaal leven. Hij snapte er niks van. Hij werkte vroeger zes dagen per week (ook op zaterdag), ging pas naar huis als het werk klaar was en was prima in staat om er ook een hobby naast te hebben. Ik vroeg hem: “Jij hebt toch drie kinderen? Hoe deed je dat?” Hij antwoorde dat zijn vrouw thuis was: voor de kinderen, de boodschappen, het huis en de sociale contacten. Hij was thuis op zondag en in de vakanties, en dan deden ze met het gezin wat leuks. “Jouw generatie wil altijd alles tegelijk en voelt zich chronisch tekortschieten. Je moet het gewoon beter regelen.” Ik vroeg hem: “hoe zie je dat dan als je een partner hebt die ook werkt?”. “Ja dan heb je een probleem”, zei hij, “dan moet je keuzes maken”.
In mijn ogen is dit een sociaal dogma die voor veel van mijn generatiegenoten niet gewenst of financieel haalbaar is. Maar eigenlijk is de cultuur binnen ons zorgsysteem hier nog wel op gericht. Een baan als arts betekent vaak lange, onregelmatige en onvoorspelbare werkdagen. Als je om wat voor reden halsoverkop naar huis moet, dan is dat lastig, want je poli staat volgepland en meestal is er niemand die dat kan overnemen. Er heerst een enorm verantwoordelijkheidsgevoel en loyaliteit, en daar wordt op gerekend: je bent er gewoon, je doet het gewoon en als dat een keer niet zo is, dan is het jouw taak om te zorgen dat het opgelost wordt. De oude generatie zegt: je werkt niet als arts, je BENT arts. En de jongere generatie zegt: ik werk als arts en ik BEN nog veel meer. En daar schuurt het. De concessies die horen bij het oorspronkelijke mannelijke rolmodel en voor vorige generaties vanzelfsprekend waren (minder tijd voor gezin of jezelf, werk op één), zijn dat niet meer voor de huidige generatie.
Het is dus een punt waar veel zorgverleners tegenaanlopen, ongeacht hun genderidentiteit. Door de oudere generatie neergezet als ‘zwakte’ en ‘gezeur’. Door mijn generatie ervaren als krachtig: juist door voor jezelf te blijven staan, je grenzen aan te geven en je menselijk op te stellen. Ik hoop dat mijn generatiegenoten trouw blijven voor hun waarden, grenzen & wensen. Zo kunnen we de zorgcultuur weer in balans brengen en daarmee zorgen voor een vitaal en duurzaam zorgsysteem, en daar heeft in mijn ogen iedereen baat bij.
