Het belang van zelfzorg wordt zowel binnen als buiten de medische wereld steeds vaker erkend. Er zijn talloze coaches, initiatieven en hulpmiddelen beschikbaar. Goede en broodnodige ontwikkelingen, zeker omdat uit een recente enquête van de jonge specialist blijkt dat 24%(!) van de A(N)IOS klachten heeft die passen bij een burn-out. Uit diezelfde enquête blijkt ook dat A(N)IOS bovengemiddeld bevlogen zijn, en dat er gemiddeld 8 uur per week wordt overgewerkt. Desondanks is 97% trots op het werk dat ze doen. Hulde aan mijn collega’s, dat ze dit vast weten te houden ondanks de druk en de moeite die ze ervoor moet doen om dit werk vol te houden.
Zelf doe ik erg mijn best om goed voor mezelf te zorgen. Dikwijls ervaar ik daarbij weerstand en beperkingen van het systeem. Ik word door meerdere mensen uit mijn omgeving, over het algemeen niet-medici, tegelijkertijd bewonderd en voor gek verklaard dat ik dit werk nog doe.
Ondanks alle initiatieven loopt de praktische en logistieke ondersteuning achter, en dat beperkt het in praktijk brengen van zelfzorg en -compassie behoorlijk. En dat is doodzonde.
Toen ik besprak dat ik niet meer dan 25% (10 uur) per week onbetaald wilde overwerken, kreeg ik (goedbedoeld) terug dat het team daar rekening mee zou proberen te houden, maar dat we ervoor moeten waken dat het werkverdeling niet scheeftrekt. In plaats van dat zelfzorg gestimuleerd wordt, word ik aangemoedigd om – ondanks mijn duidelijk aangegeven en reële grens – er nog een schepje bovenop te doen. Want dat doen we allemaal, en dat ik uiteraard heb geweigerd.
Toen ik deze situatie besprak met een wat oudere hoogleraar, verzuchtte hij dat de huidige generatie toch wel beperkt belastbaar is. Want hij miste tegenwoordig de ambitie en had dit verzoek nooit gehonoreerd: je bent dokter of je bent het niet.
Niet alleen mijn collega’s zijn bij vlagen weinig constructief, maar ook de organisatie en logistiek op onze afdeling werkt niet altijd mee. Als ik mijn agenda niet controleer, worden mijn poli’s met 50% overboekt. Bij navraag en het uiten van mijn verbazing over dit terugkerende fenomeen kreeg ik als antwoord: “we kunnen anders we de patiënten niet kwijt. En we hebben geen tijd om al die overboekingen te overleggen”. En zo houdt het overbelaste systeem het overbelaste systeem in stand: het kost te veel moeite om het te veranderen.
Niet alleen A(N)IOS hebben hier last van, ook collega’s die net gestart zijn of zich hebben ingekocht in een maatschap proberen hier de werkbelasting te verlagen. Binnen hun vakgroep stellen ze voor een extra collega aan te nemen of allemaal 0,1 fte in te leveren, zodat er een collega bij kan. Zij krijgen meestal bijval van leeftijdsgenoten, maar weerstand van (veelal) oudere vakgroepgenoten. Dat schept afstand, frustratie en een overbelaste werksfeer. Ook na uitleg van de achterliggende gedachte (betere werk-privébalans, verlagen werkdruk, jonge collega’s aan een baan hebben) krijgen zij vaak nul op het rekwest. En ergens snap ik het ook wel, omdat je hen in feite vraagt te betalen voor vitaliteit. Doordat overwerk zo normaal is geworden, lukt het niet meer om het tij te keren zonder dat dit ons geld kost. Eigenlijk werk ik fulltime (48 uur), maar ik krijg naar voor 36 uur betaald, want ik werk 0,8 fte. En zo doen we dat allemaal. Niet alleen artsen, maar ook verpleegkundigen en ondersteunend personeel. Overwerk is wat de zorg nu draaiende houdt, en waarmee we onszelf in de nesten werken. We naderen het punt dat we zonder zelfzorg niet meer kunnen zorgen, maar het zorgen beperkt ons tegelijk in onze zelfzorg: iemand moet het doen. En daar komt die intrinsieke motivatie weer om de hoek kijken. We betalen een hoge prijs om te kunnen zorgen. Het zou zonde zijn als we ten onder gaan aan onze eigen bevlogenheid en een gebrek aan zelfcompassie.
En ik hoop dat dit doordringt, niet alleen bij politici, maar vooral ook bij onszelf. Ik hoop dat we doorhebben dat we zuinig moeten zijn op onszelf en elkaar. Dat wij elkaar kunnen helpen door onze werkcultuur en de organisatie van de zorg te veranderen zodat er ademruimte ontstaat. En dat is uiteraard niet gratis, maar een burn-out percentage van 25% is duurder. De duurste dokter is uiteindelijk een dokter die er niet is.